Pojęcie inflacji kosztowej a cen produktów spożywczych

Inflacja kosztowa (ang. cost-push inflation) to rodzaj inflacji wywołany wzrostem kosztów produkcji, który prowadzi do podnoszenia cen dóbr i usług końcowych. W sektorze spożywczym jest to zjawisko szczególnie widoczne, ponieważ żywność znajduje się w centrum codziennej konsumpcji, a jej produkcja zależy od wielu czynników kosztotwórczych. Zrozumienie związku między inflacją kosztową a cenami produktów spożywczych pozwala lepiej ocenić, skąd biorą się podwyżki na sklepowych półkach i jakie elementy wpływają na końcową cenę żywności.

Czym jest inflacja kosztowa?

Inflacja kosztowa to sytuacja, w której wzrost kosztów wytworzenia produktu zmusza producentów do przenoszenia ich na konsumenta w postaci wyższych cen. Najczęstsze źródła tej inflacji to:

• wzrost cen energii i paliw,
• wyższe wynagrodzenia,
• drożejące surowce i półprodukty,
• zwiększone koszty transportu i magazynowania,
• opłaty regulacyjne i podatki pośrednie.

W odróżnieniu od inflacji popytowej, która wynika ze wzrostu zapotrzebowania, inflacja kosztowa ma swoje źródło po stronie podaży, a jej skutki mogą być bardziej odczuwalne dla konsumentów w krótkim czasie.

Przenoszenie kosztów w łańcuchu dostaw żywności

Produkty spożywcze przechodzą przez szereg etapów – od rolnictwa, przez przetwórstwo, logistykę, aż po sprzedaż detaliczną. Każdy z tych etapów jest podatny na wzrost kosztów, które mogą być przenoszone dalej:

• rolnicy płacą więcej za nawozy, paszę, energię elektryczną i paliwa,
• przetwórcy muszą zainwestować więcej w transport, opakowania i chłodzenie,
• detaliści ponoszą wyższe koszty utrzymania sklepów i pracowników.

Efektem jest stopniowe zwiększanie cen detalicznych – nawet jeśli koszt produkcji surowca wzrósł nieznacznie, suma wzrostów w całym łańcuchu znacząco wpływa na cenę końcową.

Przykłady inflacji kosztowej w sektorze spożywczym

Energia i paliwa

Podwyżki cen ropy i energii elektrycznej mają natychmiastowy wpływ na koszty transportu produktów spożywczych, przechowywania w chłodniach i pracy maszyn rolniczych. Nawet niewielkie zmiany mogą przełożyć się na wyższe ceny warzyw, nabiału czy mrożonek.

Ceny zbóż i pasz

Wzrost cen zbóż, kukurydzy i soi wpływa na koszty produkcji mięsa, jaj i mleka, ponieważ są one podstawowym składnikiem paszy dla zwierząt hodowlanych. Podobnie działa wzrost cen nawozów sztucznych – przekłada się na koszty upraw.

Wynagrodzenia i koszty pracy

Wzrost płacy minimalnej lub presja płacowa w sektorach przetwórstwa i handlu może zwiększać koszty jednostkowe produkcji. W rezultacie firmy, chcąc utrzymać rentowność, wprowadzają podwyżki cen produktów spożywczych.

Reakcje firm i strategie łagodzące

Firmy działające w branży spożywczej stosują różne strategie, by zminimalizować skutki inflacji kosztowej:

• zmniejszają wielkość opakowania bez zmiany ceny (tzw. shrinkflation),
• wprowadzają zamienniki surowców lub modyfikują receptury,
• negocjują z dostawcami i poszukują tańszych źródeł zaopatrzenia,
• podnoszą ceny selektywnie – bardziej w segmentach premium, mniej w produktach bazowych.

Niezależnie od strategii, konsumenci finalnie odczuwają wzrost cen, co może prowadzić do ograniczenia zakupów lub przesunięcia preferencji ku tańszym markom.

Wpływ inflacji kosztowej na gospodarstwa domowe

Wzrost cen żywności ma silny efekt regresywny – czyli bardziej dotyka osoby o niższych dochodach, ponieważ większą część budżetu domowego przeznaczają one na zakup jedzenia. Inflacja kosztowa w sektorze spożywczym prowadzi do:

• obniżenia siły nabywczej,
• zmian w strukturze koszyka zakupowego,
• wzrostu oczekiwań płacowych,
• presji na interwencje państwa (np. zerowy VAT, dopłaty, regulacje cen).

---

Źródła:

1. „Cost-Push Inflation in Agricultural Markets”, 2020, Lena W. Meyer
2. „Price Formation in Food Supply Chains”, 2021, Bartosz Misiak
3. „Transmission of Input Costs to Consumer Prices”, 2019, Sofia Delgado